- NHỮNG MỐI QUAN HỆ XÃ HỘI ĐẦU ĐỜI
Ở Warm Nest, khi trẻ bắt đầu đi học, không ít lần các cô giáo nhận được chia sẻ từ ba mẹ rằng “Sao con không chơi với bạn, cô nhỉ?”, “Sao con bày trò chơi mà các bạn không thích chơi cùng con?” hay “Sao các bạn không chơi cùng con thế cô? Mẹ cảm thấy con không được chào đón cô ơi?”
Thật ra đây là điều rất bình thường khi con tham gia vào các “mối quan hệ xã hội” đầu đời của mình. Có thể ở nhà con được mọi người hưởng ứng mọi việc, vì một lẽ đơn giản con là niềm vui, là hạnh phúc và là kho báu quý giá của gia đình. Thế nhưng khi bước ra khỏi cửa nhà, đơn giản là đến lớp, thì mọi thứ đã thay đổi. Lúc này môi trường và tình huống đã khác nhiều. Ở nơi đây con không còn là “trung tâm vũ trụ” nữa, mà rất nhiều “trung tâm vũ trụ” khác cũng cùng tập hợp lại. Và tất cả sẽ cùng trải nghiệm những sự khác biệt, sự thích hợp, sự hứng thú theo những góc độ khác tại đây.
Sự chuyển tiếp này là một điều rất bình thường. Thế nhưng nhiều ba mẹ dễ lo lắng vì con không được “chiều” cảm xúc như ở nhà nữa. Sự thật thì điều con cần là sự đồng hành với tâm thức đón nhận từ ba mẹ. Rằng con đang học cách hòa nhập để trở thành một thành viên của môi trường mới. Con đang có trải nghiệm mới: bị từ chối và được đón nhận. Qua đó con dần học được sự kiên nhẫn, học được cách tự tạo ra niềm vui cho chính bản thân mà không phụ thuộc vào sự hưởng ứng của người khác (Sự hưởng ứng chúng ta thường thấy là sự hoan hô hoặc lời khen hay phần thưởng mà nhiều trẻ luôn mong đợi khi làm điều gì đó). Một điều bình dị như thế nuôi dưỡng tinh thần độc lập trong con từ nhỏ. Điều giản đơn như thế nuôi dưỡng sự tự tin vào chính bản thân mình từ bên trong con.
Chỉ cần với sự nuôi dưỡng đúng cách thuận theo tự nhiên như thế, bỏ bớt những mong muốn theo ý định của người lớn áp vào những sự việc xảy ra xung quanh con và biết chấp nhận những điều cần đến như là bài học đúng thời điểm, con sẽ dần trở thành một cá nhân độc lập cả về tinh thần, suy nghĩ và hành động. Và tất nhiên, cá nhân ấy rất yêu thương môi trường xung quanh mình.
2. BA MẸ CÓ CẦN CHƠI CHUNG VỚI CON?
Những ngày đầu đón con, các cô giáo luôn cạnh bên để con cảm thấy mình được chào đón và yêu thương. Nhưng khi các cô quan sát thấy con đã quen với nhịp điệu sinh hoạt, đã hiểu phần nào những giới hạn cần thiết, lúc này con sẽ được cô buông dần, thả lỏng dần để tự đi, tự do với những trải nghiệm và khám phá của mình. Con tự chơi, tự làm quen với bạn, tự tham gia hoạt động của lớp, tự nói lên hoặc thể hiện nhu cầu của mình. Con tự nhận diện và tự làm mọi thứ nhưng vẫn luôn có sự quan sát, dõi theo của các cô.
Ở nhà cũng thế, điều ba mẹ cần làm là luôn quan sát theo con. Để tâm vào con. Hiện hữu với con. Và quan trọng là với nhịp điệu sinh hoạt ổn định đã quen thuộc thì chắc chắn con sẽ cảm được sự yêu thương, sự quan tâm vô hình từ ba mẹ. Ở đây, chúng ta đang đề cập tới tình huống khi ba mẹ có việc cần làm và con cần có thời gian tự chơi một mình. Việc để con tự chơi không hề phủ nhận những giao tiếp gia đình cần thiết trong những thời điểm sinh hoạt chung.
Để con chơi một mình, mà đôi khi con lại không biết chơi gì, có thể khiến ba mẹ thấy thương và có lỗi với con vì mình bận việc, hoặc cũng có thể ở chiều hướng ba mẹ bực bội với chính bản thân mình vì con muốn mình mà mình thì không thể ngơi tay để chơi với con. Trong lúc này, ba mẹ có thể tiếp tục quan sát con với niềm tin dành cho con, trong lòng luôn tâm niệm “Ba/Mẹ yêu con”, và cho con thời gian. Nếu con cần, con sẽ tới nhờ ba mẹ giúp đỡ. Lúc này chỉ cần ba mẹ chơi cùng con 1 lát và khi thấy con chơi đủ sâu với trò chơi thì ba mẹ tách ra rồi quay lại việc của mình. Nếu con không cần và không nói gì, vẫn tiếp tục loay hoay thì ba mẹ chỉ cần quan sát với trái tim yêu thương và tin tưởng rằng con sẽ tự tìm thấy được niềm vui khi tự chơi. Như thế chính là sự hỗ trợ yêu thương dành cho con rồi.
Và chúng ta có thể nhìn nhận sự “chán” hay sự loay hoay này là cơ hội đầy tiềm năng để con có cơ hội tạo ra trò chơi cho riêng mình. Trong khoảng thời gian ấy con đang “làm việc” nghiêm túc và tập trung để tạo ra niềm vui cho chính mình. Việc của người lớn chúng ta cần làm là cho con thời gian, không gian riêng để tự tạo ra trò chơi, dưới con mắt của ba mẹ có lúc đó là một đống đồ chơi lộn xộn, sau đó được con hoặc ba mẹ cùng con dọn dẹp khi chơi xong.
Con cần đồ chơi với những vật liệu khác nhau, nhưng không cần phải quá phức tạp vì những thứ đơn giản thường linh hoạt hơn. Thường thì với đồ chơi cầu kỳ, kể cả đó là món đồ đắt tiền thì con cũng chỉ hứng thú lúc đầu và mau chóng chán. Đôi khi thật thú vị, có thể con lại thích thú chơi với hộp quà hơn là món đồ bên trong. Trẻ dưới 3 tuổi chỉ cần đồ chơi đơn giản là con ốc, vỏ sò, sỏi to, mảnh vải, các loại hạt đậu to, hồ đào, quả thông…dây len, quả bóng, miếng gỗ, ván cong v.v… Với trẻ lớn hơn, thêm vào vài tấm ván gỗ, giỏ len, thú, khung gỗ nhỏ và vài vật dụng trong nhà được phép chơi, có thể giúp con tha hồ sống trong thế giới tưởng tượng của mình.
Nếu ba mẹ thấy con đã hết ý tưởng chơi, hãy cho con một số thách thức có thể thúc đẩy con bằng trí tưởng tượng. Ví dụ ba mẹ có thể gợi ý con tìm ra những loại thực phẩm trong vườn hay trong bếp mà bạn đồ chơi ưa thích (bạn đồ chơi có thể là búp bê, thú nhồi bông, hoặc người bạn mà con tự tạo ra bằng đồ chơi sẵn có); hay ba mẹ có thể tạo ra một câu chuyện sống động với các diễn viên là đồ chơi, hoặc nhờ con nấu món ăn ba mẹ thích bằng đồ dùng con có…Đôi khi con sẽ nhờ ba mẹ làm việc này, làm việc kia. Ba mẹ vẫn nên giúp nhưng cũng cần hướng dẫn nếu thấy con đang sa đà trong việc nhờ vả. Sau đó, ba mẹ nhớ rời đi một cách tế nhị, để lại không gian riêng cho con nhé.
Những phẩm chất con cần như sự tò mò, sự kiên trì, khả năng vui đùa, sự quan tâm và sự tự tin cho con khả năng khám phá, sáng tạo, sáng chế và tập trung. Những điều này cũng giúp con rèn luyện tinh thần không nản chí, nếu thất bại thì sẽ làm lại. Bằng cách khuyến khích sự phát triển những năng lực này, cha mẹ đã trao tặng cho con một món quà có giá trị suốt đời.
Quay lại câu hỏi “Ba mẹ có cần chơi cùng con?”.
Câu trả lời là chúng ta cần sự quan sát, để tâm tinh tế, qua đó có thể hiểu được nhu cầu của con, qua đó biết khi nào cần tham gia, khi nào sự tham gia đã đủ và khi nào nên tách khỏi trò chơi của con. Điều này cần ba mẹ hiểu con khi thật sự hiện hữu bên con.